สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายการค้าระหว่างประเทศ (ครั้งที่ 5)

สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ
กฎหมายการค้าระหว่างประเทศ (ครั้งที่ 5)
อาจารย์กำชัย จงจักรพันธ์
วันเสาร์ที่ 28 มิถุนายน 2568
**********

1. ใบตราส่ง คือ ใบรับของหรือใบรับสินค้า ความสำคัญจะมี 2 ประเด็นใหญ่ คือ 
1.1) เรื่องปริมาณ จำนวน และน้ำหนักของสินค้า ถ้าระบุข้อความไว้แล้ว ก็เป็นไปตามนั้น เว้นแต่ผู้ขนส่งจะได้โต้แย้งโดยระบุไว้เป็นข้อสงวน ตามม.23 ถ้าไม่ระบุข้อสงวน ระหว่างผู้ขนส่งกับผู้ส่งของ ใบตราส่งก็จะเป็นพยานหลักฐานที่ผู้ส่งของไม่จำเป็นต้องพิสูจน์ใด ๆ ผู้ขนส่งต้องนำสืบเอาเอง แต่ถ้าใบตราส่งอยู่ในมือของผู้รับตราส่งซึ่งเป็นบุคคลภายนอก ม.25 ให้สันนิษฐานไว้โดยเด็ดขาดว่าผู้ขนส่งไม่สามารถโต้แย้งข้อมูลที่ระบุปริมาณ จำนวน และน้ำหนักของสินค้าได้
1.2) สภาพภายนอกของสินค้า โดยหลักกฎหมายสากล ถ้าเขียนว่าสินค้าเรียบร้อยดี หรือไม่เขียนข้อความว่าสินค้าแตกหัก ก็ต้องถือว่าสินค้านั้นเรียบร้อยดี ถ้าผู้ขนส่งไม่โต้แย้ง ไม่สงวนใด ๆ ไว้ ศาลก็จะถือว่าในใบตราส่งระบุสินค้าเรียบร้อยดี ผลทางกฎหมายระหว่างผู้ขนส่งกับผู้ส่งของและผู้รับตราส่ง ก็ต้องถือว่า สินค้านั้นเรียบร้อยดีทุกประการ หากพบว่าสินค้านั้นเสียหาย (ไม่ใช่เรื่องสูญหาย) ผู้ขนส่งต้องรับผิดตามม.39 และผู้ขนส่งมีภาระการพิสูจน์ว่าเหตุใดสินค้าจึงเสียหาย ม.24 ผู้ขนส่งจึงต้องบันทึกข้อสงวนไว้

2. คุณสมบัติของใบตราส่ง ประการที่ 2 คือ เป็นหลักฐานแห่งสัญญารับขนของทางทะเล (evidence of contract of carriage) 
-ในระหว่างผู้ขนส่งกับผู้ส่งของ ใบตราส่งเป็นหลักฐานแห่งสัญญารับขนของทางทะเล 
-แต่ถ้าใบตราส่ง ได้เปลี่ยนมือไปยังผู้รับตราส่งซึ่งเป็นบุคคลภายนอก กฎหมายจึงคุ้มครองถือว่า ใบตราส่งเป็นสัญญารับขนของทางทะเล ข้อตกลงหรือข้อสัญญาทั้งหลายที่จะผูกพันผู้รับตราส่งได้ จะต้องปรากฏในใบตราส่งเท่านั้น
-ม.26 "ในกรณีที่ได้ออกใบตราส่งให้แก่กันไว้ ความสัมพันธ์ระหว่างผู้ขนส่งกับผู้รับตราส่งในเรื่องทั้งหลายเกี่ยวกับการขนส่งของที่ระบุไว้ในใบตราส่งนั้น ให้เป็นไปตามข้อกำหนดในใบตราส่ง"
-เมื่อกฎหมายถือว่า ใบตราส่งเป็นสัญญารับขนของทางทะเล ผู้ขนส่งจึงไม่สามารถนำสืบให้เป็นอย่างอื่นต่างจากที่ระบุไว้ในใบตราส่ง

3. คุณสมบัติของใบตราส่ง ประการที่ 3 เป็นเอกสารสิทธิ์ (document of title)
-มีความเห็นทางกฎหมาย 3 ความเห็น (เพื่อให้นักศึกษาได้รู้ ไม่มีฎีกา) คือ (1) ผู้ที่มีชื่อเป็นผู้ทรงใบตราส่งเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ในสินค้าที่ระบุไว้ในใบตราส่ง , (2) ใบตราส่งโดยตัวของมันเองไม่เกี่ยวข้องกับกรรมสิทธิ์ จึงไม่ใช่เอกสารแสดงกรรมสิทธิ์แต่อย่างใด การโอนเปลี่ยนมือไปยังผู้ทรงใบตราส่งไม่ได้มีผลเกี่ยวข้องกับกรรมสิทธิ์ แต่ความหมายของเอกสารสิทธิ์ คือเอกสารแสดงสิทธิครอบครอง (ความเห็นของอาจารย์กำชัย) และ (3) ใบตราส่งเป็นทั้งเอกสารแสดงกรรมสิทธิ์และสิทธิครอบครอง 
3.1) การโอนใบตราส่งไปให้กับผู้รับโอนใบตราส่ง ไม่เกี่ยวข้องกับการโอนกรรมสิทธิ์ในสินค้าที่ระบุในใบตราส่ง แต่การโอนใบตราส่งมีผลโดยตรงเป็นการโอนสิทธิครอบครอง คือ สิทธิที่จะได้รับมอบสินค้าจากผู้ขนส่ง เพราะสินค้าที่ระบุไว้ในใบตราส่งนั้น ได้เปลี่ยนการครอบครองจากผู้ขายสินค้าไปให้ผู้ขนส่ง ระหว่างที่รับมอบสินค้ามาอยู่ในความครอบครองแล้ว ผู้ขนส่งมีสิทธิครอบครองสินค้านั้น และเมื่อไปถึงท่าปลายทาง ผู้ขนส่งจึงมีหน้าที่ส่งมอบสินค้าให้กับผู้มีสิทธิได้รับสินค้า ก็คือการโอนสิทธิครอบครองจากผู้ขนส่งให้กับผู้ทรงใบตราส่ง โดยเหตุผลนี้ พ.ร.บ.การรับขนของทางทะเล พ.ศ. 2534 ม.28 จึงวางหลักให้ผู้รับโอนใบตราส่ง จะรับสินค้าได้ต้องเวนคืนใบตราส่งให้กับผู้ขนส่ง (หลักกฎหมายสากล) "เมื่อได้ออกใบตราส่งให้แก่กันไว้แล้ว ผู้รับตราส่งจะเรียกให้ส่งมอบของได้ต่อเมื่อเวนคืนใบตราส่งนั้นแก่ผู้ขนส่งหรือให้ประกันตามควร"
3.2) ความหมายของเอกสารสิทธิ์ คือ สามารถโอนเปลี่ยนมือได้ และเป็นเอกสารแสดงสิทธิครอบครอง 
-เอกสารที่จะเป็นใบตราส่ง ก็ต้องสามารถโอนเปลี่ยนมือได้ 
-วิธีการโอนเปลี่ยนมือ 3 วิธี (คล้าย ๆ กับเรื่องตั๋วเงิน) ถ้าใบตราส่งไม่ได้ระบุชื่อผู้รับตราส่ง ก็เป็นตั๋วผู้ถือ เปลี่ยนมือด้วยการส่งมอบ ใครครอบครองเอกสารก็เป็นผู้ทรงใบตราส่ง , โอนเปลี่ยนมือโดยระบุชื่อและสลักหลัง , โอนเปลี่ยนมือโดยไม่ระบุชื่อ
-เอกสารแสดงสิทธิครอบครอง ผู้ขนส่งออกใบตราส่ง ออกตามสัญญารับขนของทางทะเล ไม่เกี่ยวกับกรรมสิทธิ์ในสินค้า ผู้ขนส่งไม่ดูว่าคนที่จ้างให้ขนส่งเป็นเจ้าของสินค้าหรือไม่ ผู้ขนส่งต้องการรู้ข้อมูลที่เกี่ยวกับหน้าที่ของเขาเท่านั้น คือ ของมีปริมาณ จำนวน เพื่อขนของไปให้ถึงปลายทาง ของต้องไม่สูญหาย ของต้องไม่เสียหาย สินค้าต้องไม่ล่าช้า ส่งมอบให้ถูกคน

4. ข้อเสียของใบตราส่ง (ที่เป็นเอกสารสิทธิ์) อาจเกิดกรณีฉ้อฉล หรืออาจเกิดกรณีไม่มีใบตราส่งไปเวนคืน (เพราะใบตราส่งไปถึงที่ปลายทางช้ากว่าเรือ หรือใบตราส่งหาย)

5. ชนิดของใบตราส่ง (ม.12 , 13 , 20) คือ ใบตราส่ง "ได้รับของไว้เพื่อรอการบรรทุก" กับ ใบตราส่งชนิด "บรรทุกแล้ว"

6. หน้าที่ของผู้ขนส่ง
6.1) หน้าที่ในการทำให้เรืออยู่ในสภาพที่พร้อมจะเผชิญภัยทางทะเล ม.8 , 9
6.2) หน้าที่ในการดูแลและจัดการเกี่ยวกับสินค้า ม.10
6.3) หน้าที่ในการไม่บรรทุกสินค้าบนปากระวาง ม.11
6.4) หน้าที่ในการออกใบตราส่ง ม.12
6.5) หน้าที่ในการบอกกล่าวแก่ผู้รับตราส่งเมื่อของไปถึงท่าปลายทาง ม.16
-ความจำเป็นที่ผู้รับตราส่งจะพิสูจน์ว่าผู้ขนส่งทำผิดหน้าที่จึงลดน้อยลงมาก ในภาพรวมอาศัยม.39 แต่เพียงอย่างเดียว ของไปอยู่ในความดูแลของผู้ขนส่งแล้ว ท่าต้นทางรับของไว้ปริมาณเท่าไร ของเรียบร้อยดีหรือไม่ ดูจากใบตราส่งได้เลยตามม.22 , 23 , 24 , 25 แต่เนื่องจากเวลามีน้อย จึงให้นักศึกษาโฟกัสที่ม.39 แทน 

7. หลักในการพิจารณาความรับผิดของผู้ขนส่ง 3 ประการ *****ให้นักศึกษาใช้กรอบ 3 กรอบนี้ในการทำข้อสอบไม่พ้น 3 เรื่องนี้ จัดแบ่งกลุ่มคำพิพากษาฎีกา ใส่ตามหัวข้อ นักศึกษาก็จะใช้ทวนและทำข้อสอบได้ไม่ยาก
7.1) ให้ผู้ขนส่งรับผิดไว้ก่อน หากผู้รับตราส่งพิสูจน์ได้ว่าสินค้าสูญหาย เสียหาย หรือส่งมอบชักช้า ในระหว่างที่ของหรือสินค้าอยู่ในความดูแลของผู้ขนส่ง ม.39
-ใครคือผู้ขนส่ง เพราะเฉพาะผู้ขนส่งที่ต้องรับผิดตามพ.ร.บ.การรับขนฯ ม.3 นิยาม "ผู้ขนส่ง" "ผู้ขนส่งอื่น"
-ผู้ที่ทำหน้าที่เป็นตัวแทนเรือ ไม่ใช่ผู้ขนส่ง แต่ตัวแทนเรือที่ทำการแทนตัวการซึ่งอยู่ต่างประเทศและมีภูมิลำเนาในต่างประเทศ อาจต้องรับผิดตามป.พ.พ. ม.824 
-ดูให้ดีว่า อย่างไรเรียกว่าสินค้าสูญหาย เสียหาย ล่าช้า โจทก์ต้องพิสูจน์อะไรบ้าง
-สูญหายคือได้ไม่ครบ (ม.23 , 25) , เสียหายคือได้ครบแต่สินค้าแตกหัก เปียก (ม.24) , ชักช้า (ม.41)
-ฎ.3208/2552 , 2830/2554
-ผู้ขนส่งต้องส่งมอบสินค้าให้กับผู้มีสิทธิได้รับสินค้าด้วย ดังนี้ (1) กรณีที่ออกใบตราส่ง ผู้ขนส่งต้องส่งมอบสินค้าให้กับผู้รับตราส่งที่นำใบตราส่งมาเวนคืนเท่านั้น ม.3 , 28 , (2) กรณีที่มิได้ออกใบตราส่ง ผู้ขนส่งสามารถส่งมอบสินค้าให้กับผู้ที่ระบุชื่อไว้ในเอกสารการขนส่งโดยไม่ต้องเวนคืนเอกสารนั้น ม.3 , 28
-ถ้าผู้ขนส่งส่งมอบสิ้นค้าผิดคนจะอ้างข้อยกเว้นไม่ได้ 
-ของนั้นต้อง "อยู่ในความดูแลของผู้ขนส่ง" เริ่มต้นตั้งแต่ผู้ขนส่ง "ได้รับมอบสินค้า" ไว้จากผู้ส่งของ จนถึงเวลาที่ผู้ขนส่ง "ส่งมอบสินค้า" แล้ว ม.39-40
-"ได้รับมอบสินค้า" คือ ได้รับมอบจากผู้ส่งของหรือตัวแทนหรือจากเจ้าหน้าที่ตามกฎหมายหรือกฎข้อบังคับ
-"ได้ส่งมอบสินค้า" คือ ได้ส่งมอบแก่ผู้รับตราส่ง หรือตัวแทน หรือเจ้าหน้าที่ตามกฎหมายหรือกฎข้อบังคับ
7.2) ผู้ขนส่งอาจพ้นความรับผิดได้ด้วยการอ้างข้อยกเว้นความรับผิดตามที่กฎหมายบัญญัติไว้ ม.51-57 หรืออ้างเหตุอื่นตามกฎหมาย เช่น ม.33-35 , 46 
-ข้อยกเว้นความรับผิด เช่น ความแออัดของท่าเรือ ม.52(13) ฎ.4581/2552
-เหตุอื่นตามกฎหมาย เช่น ทรัพย์อันตราย ม.33-35 , คดีขาดอายุความ ม.46
-ฎ.115/2543 
-ฎ.5970/2545
-ข้อจำกัดการอ้างข้อยกเว้นความรับผิด เช่น มีการบรรทุกของบนปากระวางโดยมิชอบด้วยกฎหมาย ม.31 วรรคสี่
7.3) เมื่อผู้ขนส่งต้องรับผิด เพราะไม่สามารถอ้างข้อยกเว้นความรับผิดได้ ผู้ขนส่งยังอาจอ้างข้อจำกัดความรับผิดได้ ม.58-61
-กรณีสินค้าสูญหาย เสียหาย หนึ่งหมื่นบาทต่อหนึ่งหน่วยการขนส่ง หรือ กิโลกรัมละสามสิบบาทต่อน้ำหนักสุทธิแห่งของนั้น (แล้วแต่เงินจำนวนใดจะมากกว่า)
-กรณีสินค้าส่งมอบชักช้า สองเท่าครึ่งของค่าระวางแห่งของเฉพาะที่ส่งมอบชักช้า แต่รวมกันต้องไม่เกินค่าระวางทั้งหมดตามสัญญารับขนของทางทางทะเล
-คำว่า "หน่วยการขนส่ง" มีคำพิพากษาฎีกา ต้องไปดู เช่น ฎ.4709/2542 , 9021/2543 , 961/2544
-ข้อจำกัดการอ้างข้อจำกัดความรับผิด การฝ่าฝืนข้อตกลงโดยชัดแจ้งให้บรรทุกของในระวาง ให้ถือว่าผู้ขนส่งกระทำการหรืองดเว้นกระทำการตามม.60(1) อันทำให้ผู้ขนส่งไม่สามารถอ้างข้อจำกัดความรับผิดได้ ม.11 วรรคท้าย เช่น ฎ.176/2551 ศาลขยายความว่า ต้องมีข้อบกพร่องอย่างร้ายแรง , ฎ.1646/2546 , 6471/2541
7.4) หัวข้ออื่น ๆ ที่อาจมีประเด็นในการสอบ/ใช้วัดผลสอบจากคดีที่เกิดขึ้น 
-ขอบเขตการใช้บังคับกฎหมายไทย ม.4 , 5 , 6 เช่น สินค้าเสียหายในแม่น้ำไม่ใช่ขนส่งทางทะเล ไม่อยู่ภายใต้บังคับพ.ร.บ.การรับขนฯ ฎ.72673/2561 , คดีที่ฟ้องละเมิดไม่ได้ ฎ.1639/2549

***จบการบรรยาย***

ความคิดเห็น

10 บทความยอดนิยมประจำสัปดาห์

แนวข้อสอบ พนักงานราชการ (ข้อ 1 - 10)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.วิธีการงบประมาณ พ.ศ. 2561 (55 ข้อ)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.ส่งเสริมการเรียนรู้ พ.ศ. 2566 (30 ข้อ)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562 (ชุดที่ 1)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.ความรับผิดทางละเมิดของเจ้าหน้าที่ พ.ศ. 2539

แนวข้อสอบ ระเบียบฯ สารบรรณ (ชุดที่ 3)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.ผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 และที่แก้ไขเพิ่มเติม (44 ข้อ)

สาระสำคัญ พ.ร.บ.ส่งเสริมการเรียนรู้ พ.ศ. 2566 (ฉบับเตรียมสอบ)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562 (ชุดที่ 5)