สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายทรัพย์ ที่ดิน (ครั้งที่ 7-8)
สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ
กฎหมายทรัพย์ ที่ดิน (ครั้งที่ 7-8)
อาจารย์ธวัชชัย สุรักขกะ
วันศุกร์ที่ 4 กรกฎาคม 2568
**********
1. ม.1336 "ภายในบังคับแห่งกฎหมาย เจ้าของทรัพย์สินมีสิทธิใช้สอยและจำหน่ายทรัพย์สินของตนและได้ซึ่งดอกผลแห่งทรัพย์สินนั้น กับทั้งมีสิทธิติดตามและเอาคืนซึ่งทรัพย์สินของตนจากบุคคลผู้ไม่มีสิทธิจะยึดถือไว้ และมีสิทธิขัดขวางมิให้ผู้อื่นสอดเข้าเกี่ยวข้องกับทรัพย์สินนั้นโดยมิชอบด้วยกฎหมาย"
-เจ้าของกรรมสิทธิ์ มีสิทธิ 5 อย่าง สิทธิใช้สอย จำหน่าย ได้ดอกผล ติดตามเอาคืน และขัดขวางไม่ให้ผู้อื่นเข้ามาเกี่ยวข้อง
-"ภายในบังคับแห่งกฎหมาย" ถ้ามีกฎหมายบัญญัติไว้โดยเฉพาะต้องใช้บทบัญญัตินั้น
-การจ่ายเงินหลวงที่จ่ายเกินสิทธิ เดิมเป็นลาภมิควรได้ ปัจจุบันเป็นฎีกาประชุมใหญ่ติดตามทรัพย์สินคืน
-"เจ้าของทรัพย์สิน" หมายความรวมถึง ผู้ที่มีสิทธิครอบครองด้วย ใช้สิทธิตามม.1336 ได้
-"เจ้าของทรัพย์สิน" หมายความรวมถึง เจ้าของร่วมด้วย
-สิทธิใช้สอย ฎ.1326/2525
-สิทธิจำหน่าย ฎ.7049/2562
-สิทธิได้ดอกผล ฎ.5704/2540
-สิทธิติดตามเอาคืน เป็นอำนาจของเจ้าของกรรมสิทธิ์ ฎ.10267/2553 , เป็นการติดตามเอาคืนซึ่งทรัพย์สินของตน ทรัพย์นั้น ผู้อ้างจะต้องเป็นเจ้าของทรัพย์สินนั้น (ฎ.363/2554) แต่ถ้ามีกฎหมายเฉพาะอยู่แล้ว จะฟ้องโดยอาศัยมาตรานี้ไม่ได้ , การฟ้องติดตามเอาคืนไม่มีอายุความ
-สิทธิขัดขวาง ฎ.3524-3525/2546
2. สิทธิของเจ้าของกรรมสิทธิ์ มี 5 ประการ ดังกล่าว ต่อไปก็จะเป็นข้อยกเว้น
3. ทางจำเป็น แบ่งเป็น 2 ประเภท
3.1) ทางมหาชน
3.2) ทางเอกชน คือ
--ทางจำเป็น ม.1349 , 1350
--ทางภาระจำยอม
4. ความแตกต่าง ระหว่างทางจำเป็นกับทางภาระจำยอม
4.1) ลักษณะที่ดิน
-ทางจำเป็น เป็นเรื่องที่ดินตาบอด (ไม่มีทางออกสู่ทางสาธารณะ) เกิดขึ้นตามกฎหมาย ม.1349
-ภาระจำยอม ไม่จำเป็นต้องเป็นที่ดินตาบบอด เกิดตามนิติกรรมหรือกฎหมาย(อายุความ) ม.1401 ประกอบม.1382
-ฎ.3758/2543 จะฟ้องทางพิพาทเป็นทั้งทางภาระจำยอมและทางจำเป็นก็ได้
4.2) ค่าทดแทน
-ทางจำเป็น อาจมีค่าทดแทนได้
-ภาระจำยอม จะมีหรือไม่มีค่าทดแทนก็ได้ เช่น ได้มาโดยอายุความ ไม่มีค่าทดแทน
4.3) การจดทะเบียน
-ทางจำเป็น ไม่ต้องจดทะเบียน ม.1338 วรรคหนึ่ง
-ภาระจำยอม ถ้าได้มาโดยนิติกรรมต้องจดทะเบียน มิฉะนั้นจะเป็นเพียงบุคคลสิทธิ , แต่ถ้าได้มาโดยอายุความ ก็ฟ้องให้จดทะเบียนได้ ม.1391
4.4) การสิ้นผล (ออกข้อสอบบ่อย)***
-ทางจำเป็น สิ้นผลเมื่อไม่จำเป็นอีกต่อไป (ฎ.14810/2558 , 195/2562*)
-ภาระจำยอม สิ้นผลเมื่อไม่ใช้ 10 ปี ถูกยกเลิกจดทะเบียนได้ (ฎ.3940/2540 , 4168/2563 , 2413/2566*)
5. ทางจำเป็น
-ม.1349 "ที่ดินแปลงใดมีที่ดินแปลงอื่นล้อมอยู่จนไม่มีทางออกถึงทางสาธารณะได้ไซร้ ท่านว่าเจ้าของที่ดินแปลงนั้นจะผ่านที่ดินซึ่งล้อมอยู่ไปสู่ทางสาธารณะได้
ที่ดินแปลงใดมีทางออกได้ แต่เมื่อต้องข้ามสระ บึง หรือทะเล หรือมีที่ชันอันระดับที่ดินกับทางสาธารณะสูงกว่ากันมากไซร้ ท่านว่าให้ใช้ความในวรรคต้นบังคับ
ที่และวิธีทำทางผ่านนั้นต้องเลือกให้พอควรแก่ความจำเป็นของผู้มีสิทธิจะผ่าน กับทั้งให้คำนึงถึงที่ดินที่ล้อมอยู่ให้เสียหายแต่น้อยที่สุดที่จะเป็นได้ ถ้าจำเป็น ผู้มีสิทธิจะผ่านจะสร้างถนนเป็นทางผ่านก็ได้
ผู้มีสิทธิจะผ่านต้องใช้ค่าทดแทนให้แก่เจ้าของที่ดินที่ล้อมอยู่เพื่อความเสียหายอันเกิดแต่เหตุที่มีทางผ่านนั้น ค่าทดแทนนั้นนอกจากค่าเสียหายเพราะสร้างถนน ท่านว่าจะกำหนดเป็นเงินรายปีก็ได้"
ที่ดินแปลงใดมีทางออกได้ แต่เมื่อต้องข้ามสระ บึง หรือทะเล หรือมีที่ชันอันระดับที่ดินกับทางสาธารณะสูงกว่ากันมากไซร้ ท่านว่าให้ใช้ความในวรรคต้นบังคับ
ที่และวิธีทำทางผ่านนั้นต้องเลือกให้พอควรแก่ความจำเป็นของผู้มีสิทธิจะผ่าน กับทั้งให้คำนึงถึงที่ดินที่ล้อมอยู่ให้เสียหายแต่น้อยที่สุดที่จะเป็นได้ ถ้าจำเป็น ผู้มีสิทธิจะผ่านจะสร้างถนนเป็นทางผ่านก็ได้
ผู้มีสิทธิจะผ่านต้องใช้ค่าทดแทนให้แก่เจ้าของที่ดินที่ล้อมอยู่เพื่อความเสียหายอันเกิดแต่เหตุที่มีทางผ่านนั้น ค่าทดแทนนั้นนอกจากค่าเสียหายเพราะสร้างถนน ท่านว่าจะกำหนดเป็นเงินรายปีก็ได้"
-ที่ดินที่ขอเปิดทางจำเป็นต้องถูกล้อม เป็นสิทธิตามกฎหมาย ฎ.5103/2544 , ไม่จำเป็นต้องเป็นทางจำเป็นที่ใกล้ทางสาธารณะมากที่สุด ฎ.1046/2556 , แม้ทางจำเป็นจะเป็นสาธารณูปโภคของผู้จัดสรรที่ดิน ก็ตกเป็นทางจำเป็นได้ ฎ.3892/2549 , ที่ดินที่ถูกล้อม แม้จะออกสู่ทางสาธารณะได้ โดยวิสาสะ ก็ยังสามารถเปิดทางจำเป็นทางอื่นได้ ฎ.4714/2555 , แต่ถ้าก่อความเสียหายเกินความจำเป็นก็ไม่ได้ ฎ.4197/2564
-ทางสาธารณะ รวมถึง แม่น้ำ ลำคลองด้วย ฎ.411/2523 , แม้จะไม่สะดวกเหมือนการสัญจรทางบก ก็เป็นทางสาธารณะ ฎ.5792/2551 , แต่ถ้าไม่มีเรือโดยสารสัญจร ก็อาจไม่เป็นทางสาธารณะ ฎ.15419/2555
-แม้มีทางออกสู่ทางสาธารณะได้ แต่ต้องข้ามสระ บึงหรือทะเล ตลอดจนที่ชันสูงหรือต่างกว่าทางสาธารณะ ก็ถือว่าไม่มีทางออกสู่ทางสาธารณะ ฎ.2861/2549 , รวมทั้งถ้าทางสาธารณะเป็นทางตัน ก็เปิดทางจำเป็นได้ ฎ.7274/2556
-ผู้มีสิทธิฟ้องเปิดทางจำเป็น ต้องเป็นเจ้าของที่ดินที่ถูกล้อมเท่านั้น ฎ.5740/2551 (ผู้อยู่อาศัยในที่ดิน ไม่ใช่เจ้าของที่ดิน ฟ้องขอเปิดทางจำเป็นไม่ได้) , ส่วนผู้ถูกฟ้อง ก็ต้องเป็นเจ้าของกรรมสิทธิที่ดินที่ตกเป็นทางจำเป็นด้วย ฎ.1366/2556
-ปลายทางของทางจำเป็นที่ขอเปิด หาจำต้องติดทางสาธารณะเสียทีเดียวไม่ ฎ.5281/2531 (ขอเปิดทาง เพื่อไปสู่ที่ดินอีกแปลงหนึ่งซึ่งมีทางจำเป็นอยู่ก่อนแล้ว และสามารถออกถึงทางสาธารณะได้)
-ทางจำเป็นไม่ต้องจดทะเบียน ก็ใช้ยันบุคคลทั่วไปได้ ฎ.4686/2560
-ทางเมื่อหมดความจำเป็น ก็ขอเปิดทางไม่ได้ ฎ.5672/2546 ประชุมใหญ่ , 195/2562
-การขอทางจำเป็น อาจใช้ยานพาหนะผ่านได้ ฎ.653/2516
-ผู้ขอเปิดทางจำเป็น จะต้องใช้ค่าตอบแทนให้เจ้าของที่ดินนั้น ฎ.74/2540 , 6270/2559
-ถ้าผู้เปิดทางไม่เสนอค่าทดแทน และเจ้าของที่ดินไม่ฟ้องแย้ง ถือว่าไม่มีประเด็น ฎ.2728/2561 , แต่ถ้าคู่ความสืบมาเพียงพอก็กำหนดให้ได้ ฎ.558/2563
-ม.1349 ไม่ใช่บทบัญญัติที่ให้สิทธิแก่เจ้าของที่ดินแปลงที่ถูกล้อมจะกระทำการใด ๆ ในที่ดินที่จะขอเปิดทางโดยพลการ ฎ.1323/2564 (จำเลยเข้าไปรังวัดและถ่ายรูปที่ดิน เพื่อใช้เป็นพยานหลักฐานประกอบฟ้องขอเปิดทางจำเป็น เจ้าของที่ดินผู้เสียหายฟ้องบุกรุก)
ครั้งหน้าเป็นเรื่องกรรมสิทธิ์รวม
***จบการบรรยาย***
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น