สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายหุ้นส่วน บริษัท (ครั้งที่ 7)

สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ
กฎหมายหุ้นส่วน บริษัท (ครั้งที่ 7)
อาจารย์วิรัตน์ วิศิษฏ์วงศกร
วันศุกร์ที่ 4 กรกฎาคม 2568
**********

1. ความรับผิดต่อบุคคลภายนอก ความรับผิดร่วมกันโดยไม่จำกัดจำนวน ในกิจการที่หุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งได้จัดทำไปในทางที่เป็นธรรมดาการค้าขายของห้างหุ้นส่วน ม.1050 , 1025 โดยพิจารณาตามสภาพแห่งกิจการ การงานของห้าง และประเพณีทางการค้า
-หุ้นส่วนต้องจัดการในนามของห้าง ไม่ว่าจะมีมูลเหตุจูงใจเพราะทุจริต หรือมีอำนาจจัดการหรือไม่ก็ตาม จึงเป็นไปตามหลักกฎหมายปิดปากหุ้นส่วนคนอื่น และหลักลูกหนี้ร่วมตามม.291 เพื่อคุ้มครองบุคคลภายนอกผู้สุจริต ไม่ว่าการจัดการนั้นจะก่อให้เกิดมูลหนี้ใดก็ตาม รวมถึงมูลละเมิด
1.1) กรณีห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียน เมื่อห้างผิดนัดชำระหนี้ เจ้าหนี้ของห้างฯ ชอบที่จะเรียกให้ชำระหนี้เอาแต่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนใคคนหนึ่งก็ได้ ม.1070 เว้นแต่ผู้เป็นหุ้นส่วนพิสูจน์ได้ว่า สินทรัพย์ของห้างยังมีพอที่จะชำระหนี้ได้ และการที่จะบังคับเอาแก่ห้างนั้นไม่เป็นการยาก ซึ่งแล้วแต่ศาลจะเห็นสมควร ม.1071 (ต่างกับกรณีค้ำประกัน ม.689 ศาลใช้ดุลพินิจไม่ได้)
1.2) กรณีห้างหุ้นส่วนจำกัด ตราบใดห้างหุ้นส่วนจำกัดยังมิได้เลิกกัน เจ้าหนี้ของห้างย่อมไม่มีสิทธิจะฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจำกัดความรับผิดได้ ม.1095 ส่วนหุ้นส่วนไม่จำกัดความรับผิด มีความรับผิดเช่นเดียวกับหุ้นส่วนในห้างจดทะเบียน

2. ความรับผิดของบุคคลที่แสดงตนว่าเป็นหุ้นส่วนของห้าง
2.1) บุคคลแสดงตนว่าเป็นหุ้นส่วนด้วยวาจา ลายลักษณ์อักษร กิริยา หรือยินยอมให้ใช้ชื่อตนเป็นชื่อห้างหุ้นส่วน หรือรู้แล้วไม่คัดค้านปล่อยให้เขาแสดงว่าตนเป็นหุ้นส่วน บุคคลนั้นต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกในบรรดาหนี้ของห้างหุ้นส่วนเสมือนเป็นหุ้นส่วน ม.1054 วรรคหนึ่ง
-เป็นความรับผิดเช่นเดียวกับหลักตัวแทนเชิดตามม.821 หรือตามหลักกฎหมายปิดปากมิให้ปฏิเสธต่อบุคคลภายนอกได้ว่าตนเองมิใช่หุ้นส่วน
2.2) กรณีห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียนและห้างหุ้นส่วนจำกัด ไม่นำม.1054 วรรคหนึ่ง มาใช้บังคับ บุคคลดังกล่าวไม่ต้องรับผิดเสมือนเป้นหุ้นส่วนไม่จำกัดความรับผิด เนื่องจากรายชื่อผู้เป็นหุ้นส่วนมีการลงทะเบียนตามม.1064(4) , 1078(4) (5) ถือว่ารู้แก่บุคคลทั่วไปแล้วตามม.1022

3. การใช้ชื่อของหุ้นส่วนเป็นชื่อของห้าง
-ผู้เป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนสามัญ จะถือเอาสิทธิใด ๆ แก่บุคคลภายนอกในกิจการค้าขายซึ่งไม่ปรากฏชื่อของตนนั้นหาได้ไม่ ม.1043
-ห้ามมิให้เอาชื่อของหุ้นส่วนจำกัดความรับผิดมาเรียกเป็นชื่อห้าง ม.1081
-ถ้าหุ้นส่วนจำกัดความรับผิดยินยอมให้ใช้ชื่อของตนเป็นชื่อห้าง หุ้นส่วนคนนั้นจะต้องรับผิดต่อบุคคลภายนอกเสมือนว่าเป็นหุ้นส่วนไม่จำกัดความรับผิด แต่ในระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วนด้วยกันเองนั้น ความรับผิดของผู้เป็นหุ้นส่วนให้คงบังคับตามสัญญาหุ้นส่วน ม.1082
-ถ้าชื่อของผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งออกจากหุ้นส่วนไปแล้ว ยังคงใช้เรียกขานติดเป็นชื่อห้างหุ้นส่วนอยู่ ผู้เป็นหุ้นส่วนนั้นชอบที่จะเรียกให้งดใช้ชื่อของตนเสียได้ ม.1047
-ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนตายไปแล้ว และห้างหุ้นส่วนนั้นยังคงค้าต่อไปในชื่อเดิมของห้าง เหตุเพียงที่คงใช้ชื่อเดิมนั้น หรือใช้ชื่อของหุ้นส่วนผู้ตายควบอยู่ด้วย ก็หาทำให้ความรับผิดมีแก่กองทรัพย์มรดกของผู้ตายเพื่อหนี้อันห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นภายหลังมรณะนั้นไม่ ม.1054 วรรคสอง

4. ความรับผิดของหุ้นส่วนซึ่งได้ออกจากห้าง
-ผู้เป็นหุ้นส่วนซึ่งออกจากหุ้นส่วนไปแล้ว ยังคงต้องรับผิดในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนได้ออกจากหุ้นส่วนไป ม.1051 ดูวันมูลหนี้เกิดเป็นหลัก แม้ต่อมามีเหตุให้หุ้นส่วนต้องลาออกหรือถูกกำจัดจากห้าง ก่อนหนี้ถึงกำหนดชำระ ก็ไม่มีผลให้หลุดพ้นจากหนี้นั้น (ฎ.482/2485) ส่วนอายุความการฟ้องร้องถือตามอายุความของมูลหนี้นั้น
4.1) กรณีห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียน ความรับผิดของผู้เป็นหุ้นส่วนในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนออกจากหุ้นส่วนนั้น ย่อมมีจำกัดเพียง 2 ปี นับแต่เมื่อออกจากหุ้นส่วน ม.1068 เป็นระยะเวลาจำกัดความรับผิด ไม่ใช่อายุความ คู่กรณีตกลงเป็นอื่นได้ (ฎ.2613/2523)
4.2) กรณีห้างหุ้นส่วนจำกัด เฉพาะหุ้นส่วนประเภทจำกัดความรับผิด ไม่นำม.1051 มาใช้บังคับ เพราะเจ้าหนี้ไม่อาจฟ้องหุ้นส่วนดังกล่าวได้ ตราบใดที่ห้างยังไม่เลิกกัน ม.1095

5. ความรับผิดของหุ้นส่วนประเภทจำกัดความรับผิด
-ม.1095 "ตราบใดห้างหุ้นส่วนจำกัดยังมิได้เลิกกัน ตราบนั้นเจ้าหนี้ของห้างย่อมไม่มีสิทธิจะฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิดได้
  แต่เมื่อห้างหุ้นส่วนนั้นได้เลิกกันแล้ว เจ้าหนี้ของห้างมีสิทธิฟ้องร้องผู้เป็นหุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิดได้เพียงจำนวนดังนี้ คือ
  (1) จำนวนลงหุ้นของผู้เป็นหุ้นส่วนเท่าที่ยังค้างส่งแก่ห้างหุ้นส่วน
  (2) จำนวนลงหุ้นเท่าที่ผู้เป็นหุ้นส่วนได้ถอนไปจากสินทรัพย์ของห้างหุ้นส่วน
  (3) จำนวนเงินปันผลและดอกเบี้ยซึ่งผู้เป็นหุ้นส่วนได้รับไปแล้วโดยทุจริต และฝ่าฝืนต่อบทมาตรา 1084"
-ฎ.251/2562 ผู้เป็นหุ้นส่วนคนหนึ่งออกจากหุ้นส่วนไปแล้วจะยังคงต้องรับผิดในหนี้ซึ่งห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนได้ออกจากหุ้นส่วนไปตามม.1051 นั้น มุ่งหมายจะใช้บังคับแก่ห้างหุ้นส่วนสามัญ ซึ่งหุ้นส่วนทุกคนจะต้องรับผิดร่วมกันโดยไม่จำกัดจำนวน จึงไม่อาจนำม.1051 มาใช้บังคับแก่หุ้นส่วนจำพวกจำกัดความรับผิดในห้างหุ้นส่วนจำกัดได้ 

6. ความรับผิดของผู้เข้าเป็นหุ้นส่วนใหม่ในหนี้เดิมของห้าง
-บุคคลผู้เข้าเป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วน ย่อมต้องรับผิดในหนี้ใด ๆ ซึ่งห้างหุ้นส่วนได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนที่ตนเข้ามาเป็นหุ้นส่วนด้วย ม.1052 ถือว่าสมัครใจเข้ามายอมรับผิดในหนี้เดิมของห้าง
6.2) กรณีห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียน ให้นำม.1052 มาใช้บังคับด้วย
6.3) กรณีห้างหุ้นส่วนจำกัด หุ้นส่วนไม่จำกัดความรับผิด มีความรับผิดเช่นเดียวกับหุ้นส่วนในห้างจดทะเบียน เฉพาะหุ้นส่วนประเภทจำกัดความรับผิดยังคงรับผิดไม่เกินจำนวนเงินที่ตนรับจะลงหุ้นในห้างหุ้นส่วนนั้น ม.1077(1)

7. หนี้เดิมเกิดขึ้นขณะเป็นหุ้นส่วนจำกัดความรับผิด ต่อมาจดทะเบียนเปลี่ยนแปลงเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการแล้วต้องรับผิดเพียงใด? 
-ฎ.4471/2560 เมื่อปรากฏว่าเดิมห้างหุ้นส่วนจำกัด จำเลยที่ 1 มีนาย ธ. เป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ และจำเลยที่ 2 หุ้นส่วนจำกัดความรับผิด เมื่อนาย ธ. ตาย จำเลยที่ 2 ได้รับนางสาว ก. เข้ามาเป็นหุ้นส่วนจำกัดความรับผิด และจดทะเบียนแก้ไขเปลี่ยนแปลงให้จำเลยที่ 2 เป็นหุ้นส่วนผู้จัดการ ห้างหุ้นส่วนจำกัดจำเลยที่ 1 จึงยังคงอยู่ การจดทะเบียนเปลี่ยนแปลงผู้เป็นหุ้นส่วนตามที่ตกลงกันสามารถกระทำได้ แม้จำเลยที่ 2 จะเข้ามาเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการในภายหลัง ก็ต้องรับผิดในหนี้ใด ๆ ซึ่งจำเลยที่ 1 ได้ก่อให้เกิดขึ้นก่อนตนเข้ามาเป็นหุ้นส่วนด้วย ตามม.1052 ประกอบม.1077(2) , 1080 , 1087

8. การโอนหุ้นและการชักนำบุคคลอื่นเข้าเป็นหุ้นส่วนในห้าง
-ห้ามมิให้ชักนำเอาบุคคลอื่นเข้ามาเป็นหุ้นส่วนในห้างหุ้นส่วนโดยมิได้รับความยินยอมของผู้เป็นหุ้นส่วนหมดด้วยกันทุกคน เว้นแต่จะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น ม.1040 และการโอนส่วนกำไร (มีผลเป็นการโอนหุ้น) ของตนให้แก่บุคคลภายนอกโดยมิได้รับความยินยอมของผู้เป็นหุ้นส่วนทั้งหลาย บุคคลภายนอกนั้นหากลายเป็นหุ้นส่วนด้วยไม่ ม.1041
8.2) กรณีห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียน ให้นำม.1040 , 1041 มาใช้บังคบ
8.3) กรณีห้างหุ้นส่วนจำกัด หุ้นส่วนประเภทจำกัดความรับผิดจะโอนหุ้นของตนปราศจากความยินยอมของผู้เป็นหุ้นส่วนอื่น ๆ ก็โอนได้ ม.1091 , สำหรับหุ้นส่วนไม่จำกัดความรับผิด ให้นำหลักเกณฑ์ของห้างจดทะเบียนมาใช้บังคับ (ม.1040 , 1041) การโอนหุ้นและการชักนำบุคคลภายนอกเข้าเป็นหุ้นส่วน จึงต้องได้รับความยินยอมจากหุ้นส่วนไม่จำกัดความรับผิดทุกคน แต่ไม่จำต้องได้รับความยินยอมจากหุ้นส่วนประเภทจำกัดความรับผิด
-ฎ.3740/2542 การจำหน่ายเฉพาะส่วนของตนในทรัพย์สินที่นำมาให้ใช้หรือกรรมสิทธิ์รวมของห้างหุ้นส่วนสามัญ ไม่ถือว่าเป็นการชักนำบุคคลอื่นเข้ามาเป็นหุ้นส่วนโดยไม่ได้รับความยินยอมตามม.1040
-ฎ.41/2493 ห้างหุ้นส่วนสามัญที่มิได้จดทะเบียน เมื่อผู้เป็นหุ้นส่วนมีมติให้เลิก ความเป็นหุ้นส่วนก็สิ้นสุดลง ผู้เป็นหุ้นส่วนย่อมโอนหุ้นของตนได้โดยไม่จำต้องได้รับความยินยอมจากหุ้นส่วนคนอื่น และผู้รับโอนหุ้นมาย่อมเป็นผู้เสียหายในทางอาญา มอบให้บุคคลอื่นฟ้องแทนได้
-การโอนหุ้นระหว่างหุ้นส่วนด้วยกันเอง ไม่อยู่ในบังคับม.1040

9. การเลิกห้างหุ้นส่วนสามัญ
-ม.1055 "ห้างหุ้นส่วนสามัญย่อมเลิกกันด้วยเหตุดังกล่าวต่อไปนี้
  (1) ถ้าในสัญญาทำไว้มีกำหนดกรณีอันใดเป็นเหตุที่จะเลิกกัน เมื่อมีกรณีนั้น
  (2) ถ้าสัญญาทำไว้เฉพาะกำหนดกาลใด เมื่อสิ้นกำหนดกาลนั้น
  (3) ถ้าสัญญาทำไว้เฉพาะเพื่อทำกิจการอย่างหนึ่งอย่างใดแต่อย่างเดียว เมื่อเสร็จการนั้น
  (4) เมื่อผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งให้คำบอกกล่าวแก่ผู้เป็นหุ้นส่วนคนอื่น ๆ ตามกำหนดดังบัญญัติไว้ในมาตรา 1056
  (5) เมื่อผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งตาย หรือล้มละลาย หรือตกเป็นผู้ไร้ความสามารถ"
9.1) เลิกกันโดยข้อสัญญา ม.1055(1) , (2) , (3)
-ฎ.1038-1039/2523 แม้ไม่มีข้อสัญญากำหนดไว้ แต่เมื่อมีข้อพิพาทระหว่างหุ้นส่วน ก็อาจทำสัญญาประนีประนอมยอมความตกลงเลิกห้างกันได้ จึงไม่อยู่ในบังคับม.1055 , 1056 , 1057
9.2) เลิกกันโดยบทบัญญัติของกฎหมาย ม.1055(4) , (5)
-ม.1060 "ในกรณีอย่างใดอย่างหนึ่งซึ่งกล่าวไว้ในมาตรา 1055 อนุมาตรา 4 หรือ อนุมาตรา 5 นั้น ถ้าผู้เป็นหุ้นส่วนที่ยังอยู่รับซื้อหุ้นของผู้ที่ออกจากหุ้นส่วนไปไซร้ ท่านว่าสัญญาหุ้นส่วนนั้นก็ยังคงใช้ได้ต่อไปในระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วนที่ยังอยู่ด้วยกัน"
-ฎ.1768/2520 สามีจำเลยหุ้นส่วนผู้จัดการ และโจทก์หุ้นส่วนจำกัดความรับผิดตกลงจัดตั้งห้างหุ้นส่วนจำกัด เมื่อสามีจำเลยตาย มีการจดทะเบียนเปลี่ยนแปลงผู้ถือหุ้นจากสามีจำเลยเป็นจำเลย แม้จำเลยไม่ได้ลงหุ้นอีก แต่เข้ามาเป็นหุ้นส่วนผู้จัดการโดยมีทรัพย์สินของสามีจำเลยในห้าง อันเป็นมรดกตกได้แก่จำเลยเป็นการลงหุ้น
9.3) เลิกกันโดยคำสั่งศาล ม.1057
-หุ้นส่วนจำกัดความรับผิดบอกเลิกห้างได้หรือไม่ ฎ.734/2561 ฟ้องขอเลิกห้างได้

10. การชำระบัญชีห้างหุ้นส่วน
-ฎ.642/2472 ถ้าห้างหุ้นส่วนยังไม่เลิกกิจการ ผู้เป็นหุ้นส่วนจะฟ้องขอแบ่งทุนกำไรโดยไม่ขอให้เลิกห้างหุ้นส่วนและไม่ชำระบัญชีด้วยไม่ได้
-ลำดับในการชำระบัญชี เป็นไปตามม.1062
-กรณีห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียน ห้างหุ้นส่วนจำกัด และบริษัทจำกัด เมื่อเลิกกัน ต้องมีการชำระบัญชีเสมอ ตามม.1247-1273 จะตกลงเลิกกันโดยไม่มีการชำระบัญชีอย่างเช่นห้างหุ้นส่วนสามัญไม่จดทะเบียนไม่ได้

***จบการบรรยาย***

ความคิดเห็น

10 บทความยอดนิยมประจำสัปดาห์

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.ส่งเสริมการเรียนรู้ พ.ศ. 2566 (30 ข้อ)

แนวข้อสอบ พนักงานราชการ (ข้อ 1 - 10)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562 (ชุดที่ 1)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.วิธีการงบประมาณ พ.ศ. 2561 (55 ข้อ)

สาระสำคัญ พ.ร.บ.ส่งเสริมการเรียนรู้ พ.ศ. 2566 (ฉบับเตรียมสอบ)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.ความรับผิดทางละเมิดของเจ้าหน้าที่ พ.ศ. 2539

แนวข้อสอบ ระเบียบฯ สารบรรณ (ชุดที่ 3)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.ผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 และที่แก้ไขเพิ่มเติม (44 ข้อ)

แนวข้อสอบ พ.ร.บ.ระเบียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. 2546 (20 ข้อ)