สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด (ครั้งที่ 7)

สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ

กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด (ครั้งที่ 7)

อาจารย์ประเสริฐ เสียงสุทธิวงศ์

วันพฤหัสบดีที่ 3 กรกฎาคม 2568

**********

1. ผู้รับอาวัล คือบุคคลที่เข้ามาค้ำประกันความรับผิดของลูกหนี้ในตั๋วเงิน

-ความรับผิดของผู้รับอาวัล แตกต่างจากผู้ค้ำประกัน โดยผู้ค้ำประกันเปรียบเสมือนลูกหนี้ชั้นสอง สามารถเกี่ยงให้เจ้าหนี้ไปเรียกร้องเอาจากลูกหนี้ก่อนได้ แต่ผู้รับอาวัลอยู่ในฐานะลูกหนี้ร่วมกับลูกหนี้คนอื่น ๆ ในตั๋วเงินตามม.940 , 967 ซึ่งผู้ทรงตั๋วเงินอาจฟ้องเฉพาะผู้รับอาวัลคนเดียวก็ได้ ไม่ฟ้องลูกหนี้คนอื่น ๆ 

-ม.938 วรรคสอง บุคคลที่จะเป็นผู้รับอาวัลอาจเป็นบุคคลซึ่งเป็นคู่สัญญาในตั๋วเงินนั้นอยู่แล้วก็ได้

2. วิธีการรับอาวัล (ตามรูปแบบที่กฎหมายกำหนด)

2.1) ม.939 วรรคหนึ่ง "อันการรับอาวัลย่อมทำให้กันด้วยเขียนลงในตั๋วเงินนั้นเอง หรือที่ใบประจำต่อ" 

2.2) ม.939 วรรคสอง "ในการนี้พึงใช้ถ้อยคำสำนวนว่า "ใช้ได้เป็นอาวัล" หรือสำนวนอื่นใดทำนองเดียวกันนั้น และลงลายมือชื่อผู้รับอาวัล"

-ฎ.833/2523 ใช้ถ้อยคำว่า "เป็นอาวัลค้ำประกันผู้สั่งจ่าย" เป็นทำนองเดียวกับคำว่า "ใช้ได้เป็นอาวัล" 

-กิจการที่ทำลงในตั๋วเงิน บางเรื่องให้ทำที่ด้านหน้า เช่น ผู้ให้กำเนิดตั๋วเขียนห้ามเปลี่ยนมือ ม.917 วรรคสอง , มีเรื่องเดียวที่ให้ทำด้านหลังคือสลักหลังลอย ม.919 วรรคสอง , บางเรื่องกฎหมายไม่ได้กำหนด จึงอาจเขียนลงด้านหน้าหรือด้านหลังก็ได้ ซึ่งการรับอาวัลกฎหมายไม่ได้กำหนด จึงเขียนลงด้านหน้าหรือด้านหลังตั๋วก็ได้

-ผู้รับอาวัลต้องลงลายมือชื่อด้วย สอดคล้องม.900 วรรคหนึ่ง ลงลายมือชื่อฐานะใด รับผิดฐานะนั้น

3. การรับอาวัล (กฎหมายให้ถือว่าเป็นการรับอาวัล)

3.1) ม.939 วรรคสาม "อนึ่ง เพียงแต่ลงลายมือชื่อของผู้รับอาวัลในด้านหน้าแห่งตั๋วเงิน ท่านก็จัดว่าเป็นคำรับอาวัลแล้ว เว้นแต่ในกรณีที่เป็นลายมือชื่อของผู้จ่ายหรือผู้สั่งจ่าย"

-ทั้งตั๋วเงินชนิดระบุชื่อผู้รับเงิน และตั๋วชนิดผู้ถือ ถ้าลงลายมือชื่อด้านหน้าตั๋วเงิน โดยไม่ได้เขียนข้อความอะไรเลย กฎหมายให้ถือว่าเป็นคำรับอาวัล ต้องรับผิดอย่างผู้รับอาวัล 

-กฎหมายยกเว้น 2 คน คือ ผู้สั่งจ่ายเพราะตั๋วเงินทุกฉบับต้องมีลายมือชื่อผู้สั่งจ่ายที่ด้านหน้าตั๋วเงินอยู่แล้ว และผู้จ่ายเงินตามตั๋วแลกเงิน เพราะม.931 ตอนท้าย "อนึ่ง แต่เพียงลงลายมือชื่อของผู้จ่ายลงไว้ในด้านหน้าแห่งตั๋วแลกเงิน ท่านก็จัดว่าเป็นคำรับรองแล้ว" ผู้จ่ายรับผิดในฐานะผู้รับรอง

-กรณีผู้จ่ายหรือผู้สั่งจ่าย ประสงค์จะรับอาวัลด้วย จะต้องใช้วิธีที่กฎหมายกำหนด เขียน "ใช้ได้เป็นอาวัล" ตามม.939 วรรคสอง 

3.2) ม.921 "การสลักหลังตั๋วแลกเงินซึ่งสั่งให้ใช้เงินแก่ผู้ถือนั้น ย่อมเป็นเพียงประกัน (อาวัล) สำหรับผู้สั่งจ่าย"

-ในทางปฏิบัติเกือบทั้งหมด จะใช้กับเช็คผู้ถือ 

-การสลักหลัง ไม่ว่าก่อนหรือหลังธนาคารปฏิเสธการใช้เงิน ก็เป็นผู้รับอาวัล

4. ม.939 วรรคสี่ "ในคำรับอาวัลต้องระบุว่ารับประกันผู้ใด หากมิได้ระบุ ท่านให้ถือว่ารับประกันผู้สั่งจ่าย"

5. ความรับผิดของผู้รับอาวัล

-ม.940 "ผู้รับอาวัลย่อมต้องผูกพันเป็นอย่างเดียวกันกับบุคคลซึ่งตนประกัน"

-ม.940 วรรคหนึ่ง บุคคลที่ผู้รับอาวัลเป็นประกัน มีความรับผิดในตั๋วเงินอย่างไร ผู้รับอาวัลก็มีความรับผิดอย่างนั้น เช่น ผู้รับอาวัลผู้สั่งจ่ายเช็คมีความรับผิดเป็นอย่างเดียวกันกับผู้สั่งจ่ายเช็ค 

-ม.967 วรรคหนึ่ง "ในเรื่องตั๋วแลกเงินนั้น บรรดาบุคคลผู้สั่งจ่ายก็ดี รับรองก็ดี สลักหลังก็ดี หรือรับประกันด้วยอาวัลก็ดี ย่อมต้องร่วมกันรับผิดต่อผู้ทรง"
-ม.967 วรรคสอง "ผู้ทรงย่อมมีสิทธิว่ากล่าวเอาความแก่บรรดาบุคคลเหล่านี้เรียงตัวหรือรวมกันก็ได้ โดยมิพักต้องดำเนินตามลำดับที่คนเหล่านั้นมาต้องผูกพัน"

-ม.967 ใช้กับตั๋วสัญญาใช้เงิน และเช็คด้วย 

-ม.940 วรรคสอง "แม้ถึงว่าความรับผิดใช้เงินอันผู้รับอาวัลได้ประกันอยู่นั้น จะตกเป็นใช้ไม่ได้ด้วยเหตุใด ๆ นอกจากเพราะทำผิดแบบระเบียบ ท่านว่าข้อที่สัญญารับอาวัลนั้นก็ยังคงสมบูรณ์"
  เมื่อผู้รับอาวัลได้ใช้เงินไปตามตั๋วแลกเงินแล้ว ย่อมได้สิทธิในอันจะไล่เบี้ยเอาแก่บุคคลซึ่งตนได้ประกันไว้ กับทั้งบุคคลทั้งหลายผู้รับผิดแทนตัวผู้นั้น"

-แม้บุคคลที่ถูกรับอาวัลจะไม่ต้องรับผิดตามตั๋วเงิน แต่ข้อสัญญารับอาวัลยังคงสมบูรณ์ ยกเว้นการทำผิดแบบระเบียบในเรื่องตั๋วเงิน เช่น ม.960 ผู้ทรงต้องทำคำคัดค้านภายใน 3 วัน นับแต่ผู้จ่ายไม่จ่ายเงิน + ม.973(2)+ม.973 วรรคสอง ผู้ทรงย่อมสิ้นสิทธิที่จะไล่เบี้ยเอาแก่เหล่าผู้สลักหลัง ผู้สั่งจ่าย และคู่สัญญาอื่น ๆ ผู้ต้องรับผิด เว้นแต่ผู้รับรอง (ผู้สั่งจ่ายไม่ต้องรับผิด ผู้รับอาวัลผู้สั่งจ่ายก็ไม่ต้องรับผิด)

6. สิทธิไล่เบี้ยของผู้รับอาวัล

-ม.940 วรรคท้าย "เมื่อผู้รับอาวัลได้ใช้เงินไปตามตั๋วแลกเงินแล้ว ย่อมได้สิทธิในอันจะไล่เบี้ยเอาแก่บุคคลซึ่งตนได้ประกันไว้ กับทั้งบุคคลทั้งหลายผู้รับผิดแทนตัวผู้นั้น"

-ผู้รับอาวัลมีฐานะเป็นลูกหนี้ร่วมในตั๋วเงิน ต้องร่วมกับลูกหนี้คนอื่น ๆ ในตั๋วเงินรับผิดต่อผู้ทรงซึ่งเป็นเจ้าหนี้ในตั๋วเงิน เมื่อผู้รับอาวัลรับผิดใช้เงินต่อผู้ทรงไปแล้ว สามารถไล่เบี้ยลูกหนี้คนอื่น ๆ ได้

-กฎหมายธรรมชาติ เช่น ม.880 "ถ้าความวินาศภัยนั้นได้เกิดขึ้นเพราะการกระทำของบุคคลภายนอกไซร้ ผู้รับประกันภัยได้ใช้ค่าสินไหมทดแทนไปเป็นจำนวนเพียงใด ผู้รับประกันภัยย่อมเข้ารับช่วงสิทธิของผู้เอาประกันภัยและของผู้รับประโยชน์ซึ่งมีต่อบุคคลภายนอกเพียงนั้น"

-จำนวนเงินตามตั๋วเงิน 5 แสน แต่ผู้รับอาวัลมี 3 แสน รับผิดต่อผู้ทรง 3 แสน ผู้รับอาวัลมีสิทธิไล่เบี้ยไหม คำตอบคือ ใช้เงินไปตามตั๋วเงินเท่าไร ไล่เบี้ยได้เท่านั้น ผู้รับอาวัลจึงไล่เบี้ยได้ 3 แสน ระหว่างผู้รับอาวัลกับผู้ถูกรับอาวัลไม่ใช่ลูกหนี้ร่วมที่ต้องรับผิดเป็นส่วนเท่า ๆ กันตามม.296 (ฎ.343/2516)

***จบการบรรยาย***