สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด (ครั้งที่ 10)

สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ

กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด (ครั้งที่ 10)

อาจารย์ประเสริฐ เสียงสุทธิวงศ์

วันพฤหัสบดีที่ 31 กรกฎาคม 2568

**********

1. กฎหมายตั๋วเงิน ตัวบทที่ใช้จริง ๆ มีไม่กี่มาตรา

2. ผู้สั่งจ่ายซึ่งเป็นเจ้าของบัญชีจะสั่งธนาคารให้ใช้เงินตามเช็คได้ ผู้สั่งจ่ายจะต้องมีนิติสัมพันธ์กับธนาคารมาก่อน , เมื่อเจ้าของบัญชีได้ออกเช็คสั่งธนาคารให้ใช้เงิน ธนาคารจึงมีหน้าที่ต้องใช้เงินตามเช็คตามม.991

-ถ้าธนาคารไม่ใช้เงินตามเช็คโดยไม่มีเหตุผล ธนาคารต้องรับผิดต่อผู้สั่งจ่าย โดยผู้ทรงเช็คจะฟ้องธนาคารไม่ได้ (เพราะธนาคารไม่ได้ลงลายมือชื่อในเช็ค)

-ม.991 มีข้อยกเว้นที่ธนาคารอาจไม่ต้องใช้เงินตามเช็ค 3 ประการ ซึ่งกฎหมายให้เป็นดุลพินิจของธนาคาร ไม่ได้บังคับ แม้จะเข้าข้อยกเว้นตามม.991(1)-(3) ธนาคารอาจจะใช้เงินตามเช็คก็ได้

-ม.991 "ธนาคารจำต้องใช้เงินตามเช็คซึ่งผู้เคยค้ากับธนาคารได้ออกเบิกเงินแก่ตน เว้นแต่ในกรณีดังกล่าวต่อไปนี้ คือ
(1) ไม่มีเงินในบัญชีของผู้เคยค้าคนนั้นเป็นเจ้าหนี้พอจะจ่ายตามเช็คนั้น หรือ
(2) เช็คนั้นยื่นเพื่อให้ใช้เงินเมื่อพ้นเวลาหกเดือนนับแต่วันออกเช็ค หรือ
(3) ได้มีคำบอกกล่าวว่าเช็คนั้นหายหรือถูกลักไป"

-ม.991(1) เงินในบัญชีไม่พอจ่าย ธนาคารอาจปฏิเสธไม่ใช้เงินตามเช็คได้ , แต่มีข้อยกเว้นกรณีเป็นสัญญาเบิกเงินเกินบัญชี หากไม่เกินวงเงิน ธนาคารก็ต้องใช้เงินตามเช็ค

-ม.991(2) ยื่นเมื่อพ้นเวลา 6 เดือนนับแต่วันออกเช็ค เรื่องนี้ยังไม่เคยออกข้อสอบ , (เป็นคนละเรื่องกับม.990 เป็นกำหนดเวลาที่ผู้ทรงเช็คต้องยื่นต่อธนาคารเพื่อให้ใช้เงินภายใน 1 เดือนหรือ 3 เดือนนับแต่วันออกเช็ค แล้วแต่กรณี หากยื่นล่วงเลยกำหนดเวลาดังกล่าว ผู้ทรงสิ้นสิทธิไล่เบี้ยแก่ลูกหนี้ในเช็ค ส่วนม.991(2) เป็นเรื่องยื่นเช็คเมื่อพ้น 6 เดือนนับแต่วันออกเช็ค ธนาคารก็ปฏิเสธการใช้เงินตามเช็คด้วยเหตุผลว่าเช็คพ้นกำหนดการจ่ายเงิน)

-ม.991(3) ตรงกับม.1010 "เมื่อผู้ทรงตั๋วเงินซึ่งหายหรือถูกลักทราบเหตุแล้ว ในทันใดนั้นต้องบอกกล่าวเป็นหนังสือไปยังผู้ออกตั๋วเงิน ผู้จ่าย ผู้สมอ้างยามประสงค์ ผู้รับรองเพื่อแก้หน้าและผู้รับอาวัล ตามแต่มี เพื่อให้บอกปัดไม่ใช้เงินตามตั๋วเงินนั้น"

3. ม.992 หน้าที่การใช้เงินของธนาคารเป็นอันสิ้นสุด ธนาคารไม่มีสิทธิ ไม่มีดุลพินิจจะใช้เงินตามเช็ค

-ม.992 "หน้าที่และอำนาจของธนาคารซึ่งจะใช้เงินตามเช็คอันเบิกแก่ตนนั้น ท่านว่าเป็นอันสุดสิ้นไปเมื่อกรณีเป็นดังจะกล่าวต่อไปนี้ คือ
(1) มีคำบอกห้ามการใช้เงิน
(2) รู้ว่าผู้สั่งจ่ายตาย
(3) รู้ว่าศาลได้มีคำสั่งรักษาทรัพย์ชั่วคราว หรือคำสั่งให้ผู้สั่งจ่ายเป็นคนล้มละลาย หรือได้มีประกาศโฆษณาคำสั่งเช่นนั้น"

-ม.992(1) ฎ.3260/2527 ต้องมีคำบอกกล่าวห้ามการใช้เงิน จะต้องบอกกล่าวก่อนธนาคารใช้เงิน , ถ้าธนาคารใช้เงินตามเช็คไปแล้ว ต่อมาผู้สั่งจ่ายเพิ่งมาบอกห้ามการใช้เงิน การใช้เงินตามเช็คของธนาคารชอบด้วยกฎหมายแล้ว

-ม.992(2) รู้ว่าผู้สั่งจ่ายตาย เมื่อผู้สั่งจ่ายเช็คถึงแก่ความตาย หน้าที่และความรับผิดเป็นมรดกตกทอกแก่ทายาท ม.1599 , 1600

-กรณีนี้เมื่อผู้สั่งจ่ายตาย เป็นข้อยกเว้นที่ผู้ทรงเช็คไม่ต้องยื่นให้ธนาคารใช้เงิน สามารถนำเช็คมาทวงถามทายาทของผู้สั่งจ่ายให้ใช้เงินได้ , หากทายาทเพิกเฉย ผู้ทรงก็ฟ้องทายาทของผู้สั่งจ่ายให้รับผิดในฐานะทายาทผู้รับมรดกได้ทันที

-ม.992(3) เป็นถ้อยคำที่สอดคล้องกับกฎหมายล้มละลายฉบับเดิม ก่อนพ.ร.บ.ล้มละลาย พ.ศ.2483 ซึ่งก็คือ รู้ว่าศาลได้มีคำสั่งพิทักษ์ทรัพย์ชั่วคราว หรือคำสั่งให้ผู้สั่งจ่ายเป็นคนล้มละลาย หรือได้มีประกาศโฆษณาคำสั่งเช่นนั้น ธนาคารจะใช้เงินตามเช็คไม่ได้

4. เรื่องเช็คขีดคร่อม ม.993-1000 (เคยออกข้อสอบ 10 กว่าปีที่แล้ว)

-บทบัญญัติเรื่องการขีดคร่อมจะมีในเช็คเท่านั้น ไม่มีในตั๋วแลกเงิน ตั๋วสัญญาใช้เงิน

5. ม.994 เช็คขีดคร่อมมี 2 กรณี

-ม.994 "ถ้าในเช็คมีเส้นขนานคู่ขีดขวางไว้ข้างด้านหน้า กับมีหรือไม่มีคำว่า "และบริษัท" หรือคำย่ออย่างใด ๆ แห่งข้อความนี้อยู่ในระหว่างเส้นทั้งสองนั้นไซร้ เช็คนั้นชื่อว่าเป็นเช็คขีดคร่อมทั่วไป และจะใช้เงินตามเช็คนั้นได้แต่เฉพาะให้แก่ธนาคารเท่านั้น
ถ้าในระวางเส้นทั้งสองนั้นกรอกชื่อธนาคารอันหนึ่งอันใดลงไว้โดยเฉพาะ เช็คเช่นนั้นชื่อว่าเป็นเช็คขีดคร่อมเฉพาะ และจะใช้เงินตามเช็คนั้นได้เฉพาะให้แก่ธนาคารอันนั้น"

5.1) ม.994 วรรคหนึ่ง เช็คขีดคร่อมทั่วไป ด้านหน้าเช็ค มีเส้นคู่ขนาน ใช้ไม้บรรทัด หรือใช้มือขีดก็ได้ โดยตรงกลางระหว่างเส้นคู่ขนานจะมีคำว่า "และบริษัท" หรือคำย่อใด ๆ หรือไม่มีข้อความนี้ก็ได้

-การใช้เงินตามเช็ค เป็นเรื่องระหว่างธนาคาร คือ ธนาคารผู้ใช้เงินตามเช็ค จะใช้เงินตามเช็คให้แก่ผู้ทรงโดยเข้าบัญชีธนาคารผู้รับเงินตามเช็ค จะเป็นบัญชีของผู้ทรงหรือของผู้อื่นก็ได้ กรณีนี้จะใช้เป็นเงินสดให้แก่ผู้ทรงโดยตรงไม่ได้

5.2) ม.994 วรรคสอง เช็คขีดคร่อมเฉพาะ ในระหว่างเส้นคู่ขนาน มีการกรอกชื่อธนาคารไว้โดยเฉพาะ เช่น ธนาคารกรุงไทย สาขาลาดพร้าว จะใช้เงินตามเช็คเข้าบัญชีธนาคารกรุงไทย สาขาลาดพร้าว เท่านั้น จะใช้เงินเข้าบัญชีธนาคารอื่นไม่ได้ จะใช้เป็นเงินสดให้แก่ผู้ทรงก็ไม่ได้

5.3) ประโยชน์ของเช็คขีดคร่อม ธนาคารผู้ใช้เงินตามเช็ค จะใช้เงินเข้าบัญชีธนาคารเท่านั้น มีหลักฐานการโอนเงินเข้าบัญชี หากทำเช็คหายและยังไม่ทันได้บอกกล่าว ทำให้ธนาคารใช้เงินไป อย่างน้อยก็มีหลักฐาน สามารถติดตามเงินได้

-เช็คขีดคร่อมโอนได้หรือไม่? โอนได้เหมือนปกติ เช่น เช็คผู้ถือมีการขีดคร่อม ก็โอนได้โดยการส่งมอบ , เช็คระบุชื่อหรือยี่ห้อของผู้รับเงินมีการขีดคร่อม โอนให้กันด้วยการสลักหลังและส่งมอบ (การขีดคร่อมเช็ค ไม่ได้มีผลต่อการโอนเช็ค)

-ข้อสังเกต ในระหว่างเส้นคู่ขนาน มีข้อความว่าเฉพาะบัญชีผู้รับเงินเท่านั้น ตามม.917 วรรคสอง เปลี่ยนมือไม่ได้ เป็นเช็คห้ามสลักหลังและส่งมอบ เป็นการห้ามโอนเพราะถ้อยคำดังกล่าว ไม่ใช่ห้ามโอนเพราะเส้นคู่ขนานขีดคร่อม

6. ม.995 กำหนดว่า บุคคลใดบ้างมีสิทธิขีดคร่อมเช็ค

-ม.995 "(1) เช็คไม่มีขีดคร่อม ผู้สั่งจ่ายหรือผู้ทรงคนใดคนหนึ่งจะขีดคร่อมเสียก็ได้ และจะทำเป็นขีดคร่อมทั่วไปหรือขีดคร่อมเฉพาะก็ได้
  (2) เช็คขีดคร่อมทั่วไป ผู้ทรงจะทำให้เป็นขีดคร่อมเฉพาะเสียก็ได้
  (3) เช็คขีดคร่อมทั่วไปก็ดี ขีดคร่อมเฉพาะก็ดี ผู้ทรงจะเติมคำลงว่า "ห้ามเปลี่ยนมือ" ก็ได้
  (4) เช็คขีดคร่อมเฉพาะให้แก่ธนาคารใด ธนาคารนั้นจะซ้ำขีดคร่อมเฉพาะให้ไปแก่ธนาคารอื่นเพื่อเรียกเก็บเงินก็ได้
(5) เช็คไม่มีขีดคร่อมก็ดี เช็คขีดคร่อมทั่วไปก็ดี ส่งไปยังธนาคารใดเพื่อให้เรียกเก็บเงิน ธนาคารนั้นจะลงขีดคร่อมเฉพาะให้แก่ตนเองก็ได้"

-ม.995 กฎหมายให้อำนาจแก้ไขข้อความในเช็คได้+ม.1007 เช็คไม่เสีย***

-ม.995(3) ตั้งแต่จัดตั้งเนติฯ เคยออกสอบ 1 ครั้ง ผู้ทรงเติมคำว่า "ห้ามเปลี่ยนมือ" ได้ แล้วเช็คจะโอนต่อไปได้หรือไม่? คำตอบคือโอนได้ เพราะคนที่มีอำนาจกำหนดห้ามสลักหลังและส่งมอบเช็คได้มีคนเดียวคือผู้สั่งจ่าย ตามม.917 วรรคสอง

-การที่ม.995(3) ให้ผู้ทรงเขียนห้ามเปลี่ยนมือได้ มีผลคือม.999 "บุคคลใดได้เช็คขีดคร่อมของเขามาซึ่งมีคำว่า "ห้ามเปลี่ยนมือ" ท่านว่าบุคคลนั้นไม่มีสิทธิในเช็คนั้นยิ่งไปกว่า และไม่สามารถให้สิทธิในเช็คนั้นต่อไปได้ดีกว่าสิทธิของบุคคลอันตนได้เช็คของเขามา" (หลัก ผู้รับโอนไม่มีสิทธิดีกว่าผู้โอน)

7. ธนาคารผู้ใช้เงินตามเช็คขีดคร่อม ม.997 , 998

7.1) ถ้าธนาคารใช้เงินผิดหลักเกณฑ์การใช้เงิน มีผลตามม.997

-ม.997 วรรคหนึ่ง เช็คขีดคร่อมเฉพาะให้แก่ธนาคารมากกว่า 1 ธนาคารขึ้นไป ไม่ว่าผู้ทรงจะนำเช็คไปเบิกธนาคารใดก็ตาม ให้ธนาคารนั้นบอกปัดอย่าใช้เงินให้ (เว้นแต่ที่ขีดคร่อมให้แก่ธนาคารในฐานเป็นตัวแทนให้เรียกเก็บเงินแทน ทางปฏิบัติไม่ค่อยมีแล้ว)

-ม.997 วรรคสอง ธนาคารใดซึ่งเขานำเช็คเบิก

--ขืนใช้เงินไปตามเช็คที่ขีดคร่อมอย่างว่ามานั้น (ไม่บอกปัดตามวรรคหนึ่ง และขีนใช้เงินไป) ก็ดี

--ใช้เงินตามเช็คอันเขาขีดคร่อมทั่วไปเป็นประการอื่น นอกจากใช้ให้แก่ธนาคารอันใดอันหนึ่งก็ดี

--ใช้เงินตามเช็คอันเขาขีดคร่อมเฉพาะเป็นประการอื่น นอกจากใช้ให้แก่ธนาคารซึ่งเขาเจาะจงขีดคร่อมให้โดยเฉพาะ หรือแก่ธนาคารตัวแทนเรียกเก็บเงินของธนาคารนั้นก็ดี

--ท่านว่าธนาคารซึ่งใช้เงินไปดังกล่าวนี้ จะต้องรับผิดต่อผู้เป็นเจ้าของอันแท้จริงแห่งเช็คนั้น ในการที่เขาจะต้องเสียหายอย่างใด ๆ เพราะการที่ตนใช้เงินไปตามเช็คดังนั้น (ธนาคารรับผิดเพราะบกพร่อง ทำผิดหลักเกณฑ์)

-ม.997 วรรคสาม (อาจารย์เคยออกข้อสอบผู้ช่วยฯ เมื่อ 10 กว่าปีที่แล้ว) หากเช็คใดเขานำยื่นเพื่อให้ใช้เงิน และเมื่อยื่นไม่ปรากฏว่าเป็นเช็คขีดคร่อมก็ดี หรือไม่ปรากฏว่ามีรอยขีดคร่อมอันได้ลบล้างหรือแก้ไขเปลี่ยนแปลงเพิ่มเติมเป็นประการอื่นนอกจากที่อนุญาตไว้โดยกฎหมายก็ดี เช็คเช่นนี้ถ้าธนาคารใดใช้เงินไปโดยสุจริตและปราศจากประมาทเลินเล่อ ท่านว่าธนาคารนั้นไม่ต้องรับผิดหรือต้องมีหน้าที่รับใช้เงินอย่างใด ๆ (ตอนยื่น ไม่ปรากฏการขีดคร่อม ธนาคารจึงใช้เป็นเงินสดได้ ไม่ต้องรับผิด) (ม.997 วรรคสาม คล้าย ๆ ม.1007 วรรคสอง)

7.2) ถ้าธนาคารใช้เงินถูกหลักเกณฑ์การใช้เงิน ได้รับความคุ้มครองตามม.998

-ธนาคารใดซึ่งเขานำเช็คขีดคร่อมเบิกเงิน ใช้เงินไปตามเช็คนั้นโดยสุจริตและปราศจากประมาทเลินเล่อ กล่าวคือว่า

--ถ้าเป็นเช็คขีดคร่อมทั่วไปก็ใช้เงินให้แก่ธนาคารอันใดอันหนึ่ง

--ถ้าเป็นเช็คขีดคร่อมเฉพาะก็ใช้ให้แก่ธนาคารซึ่งเขาเจาะจงขีดคร่อมให้โดยเฉพาะ หรือใช้ให้แก่ธนาคารตัวแทนเรียกเก็บเงินของธนาคารนั้นไซร้

--ท่านว่าธนาคารซึ่งใช้เงินไปตามเช็คนั้นฝ่ายหนึ่ง กับถ้าเช็คตกไปถึงมือผู้รับเงินแล้ว ผู้สั่งจ่ายอีกฝ่ายหนึ่งต่างมีสิทธิเป็นอย่างเดียวกัน และเข้าอยู่ในฐานอันเดียวกันเสมือนดังว่าเช็คนั้นได้ใช้เงินให้แก่ผู้เป็นเจ้าของอันแท้จริงแล้ว (เสมือนว่าได้มีการใช้เงินแล้ว ผู้สั่งจ่ายกับธนาคารได้รับความคุ้มครอง)

***จบการบรรยาย***

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 1

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 2

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 3

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 4

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 5

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 6

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 7

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 8

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 9

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 10

✅สรุปคำบรรยายเนติบัณฑิต 1/78 ภาคค่ำ กฎหมายตัวแทน ประกันภัย ตั๋วเงิน บัญชีเดินสะพัด ครั้งที่ 11